Erfgoedrondje Nederhorst den Berg

Beschrijving

Je start de fietsroute in het centrum van Nederhorst den Berg bij de:

• Muziektent, Willie Das Plein: De huidige muziektent op het Willie Das Plein is een exacte kopie van de muziektent die aan de Slotlaan heeft gestaan. De Bergse muziekvereniging Crescendo geeft daar op zomeravonden uitvoeringen. Door slecht onderhoud raakt de tent in verval. In 1978 knappen ze hem op en heropenen hem officieel. Veel mensen vinden echter dat de muziektent op een verkeerde plek staat. Je kunt er niet omheen zitten en regen en wind hebben vrij spel. De onder­nemersvereniging komt met een plan om een nieuwe muziektent te bouwen op het dan nog kale Willie Das Plein. Architect Zweers maakt de tekeningen op basis van de oude tent. In 1993 is de nieuwe tent opgeleverd en wordt deze feestelijk in gebruik genomen. Enige jaren ge­leden plaatsen ze het carillon, dat dan nog bij het voormalige gemeentehuis hangt, in de kap van de muziektent. Route: Vanaf de Muziektent ga je rechtsaf de Brugstraat in en via de Kerkstraat fiets je naar de Willibrordkerk.
• De Willibrordkerk, Kerkstraat 32: Deze Romaanse, 12e -eeuwse kerk, is de Protestantse kerk (PKN) en wordt in de volksmond de kerk op de heuvel genoemd. Route: Tegenover de kerk bevindt zich het Juliana-Bernhardplein.
• Hekwerk, Juliana-Bernhardplein 1: Nederhorst den Berg heeft een groot plein, maar er is nog een ander pleintje, namelijk het Juliana Bernhardplein, gelegen tussen de Brilhoek en de Torenweg. In 1937 is het nog een landelijk geheel, met weiland en een sloot met knotwilgen eromheen. Na de oorlog bouwen ze de huizen die er nu staan. Ooit is het hek rond de boom verdwenen. Tijdens de oorlogsjaren hebben A. Den Bak en J. Scherpenhuijsen Sr. en diens zoon Karel, ‘s nachts het hek in stukken gezaagd en in veiligheid gebracht. De lasnaden van de herplaatsing zijn nu nog zichtbaar. Route: Je fietst rechtdoor de Torenweg op. De schrijver Nescio wandelt hier talloze malen. Ook de Amsterdamse fotograaf Jacob Olie legt de Toren­-weg vast.
• De Torenweg: Nescio noteert o.a. in 1946 zijn indrukken van Nederhorst den Berg. Zijn dochter ontdekt na zijn overlijden zijn notities en bundelt ze in het boek Natuurboek. Zijn teksten roepen een tijdloos beeld op van de veranderende vergezichten in de omgeving. Uit 1946: 11 juni Dinsdag. Met de fiets naar Nederhorst den Berg langs Gaasp, Merwedekanaal, door Nigtevecht en zoo terug. In Nederhorst den Berg in den toren geklommen. Ver zicht! Uit 1946: 16 September Maandagmiddag. Over dijkje van gras tot de wasscherij. Om 5 uur in Nederhorst den Berg. Ontmoeting met oud dametje... Nescio toont later nog eens zijn zwak voor het zicht op Nederhorst den Berg. In een van zijn notities uit 1951, op 7 maart, verzucht hij na een ochtendtochtje: Nevelige horizon, toren van Loenen niet te zien, later op het perron van Abcou net even de torens van Nederhorst den Berg door den nevel. Route: Bij de splitsing ga je linksaf Het Kleine Eiland op. Je fietst langs Chaletpark De Vechtoever de kaai af. Aan het eind van de kaai stond op de punt vroeger Wasserij Vechtzicht. Route: Bij het einde linksaf de  Slotlaan op. Je fietst tot je links het hek van het kasteel zien.
• Kasteel Nederhorst, Slotlaan 4a: De oprijlaan met eeuwenoude eiken komt uit bij de voormalige Reevaart. In 1970 wordt deze vaart gedempt voor de aanleg van de Nieuwe Overmeerseweg. Het toegangshek, uit circa 1730 en in late Lodewijk XIV- stijl, blijft op zijn plek staan. Het is nog steeds een van de mooiste hekken in het Vechtgebied en is een beschermd Rijksmonument. Route: Fiets een stukje door naar de voetgangersoversteekplaats met verkeerslichten en steek de Nieuwe Overmeerseweg over. Fiets linksaf de Overmeerseweg op, die bij de muziektent overgaat in de Dammerweg; aan je rechterhand zie je de Onze Lieve Vrouw Hemelvaart Kerk.
• O.L.V. Hemelvaart kerk, Dammerweg 6: De kerk is evenals de Willibrordkerk bepalend voor het dorpsgezicht. In 1890 wijden ze de kerk in. Architect Bijvoets ontwerpt het gebouw. Hij is een leerling van de beroemde architect Cuypers die bekend is van van het Rijksmuseum en het Centraal Station Amsterdam, ontwerpt het gebouw. Binnen straalt de kerk harmonie en rust uit. Het levensverhaal van Maria is zichtbaar in de prachtige glas-in-­loodramen, het houtwerk van het Maria-altaar en de beelden. Route: Vanaf het pad van de kerk steek je de weg over naar de J. van Ruijsdaalstraat. Aan je linkerhand zie je in het plantsoen: 
• De Baggeraar (brons, 1980, Ton Sondaar-Dobbelman), Plantsoen Voorstraat: Rondom Nederhorst den Berg vindt eeuwenlang ontgronding van het landschap plaats. Turfwinning vormt de start, het eindigt met zandwinning. Het slagturven resulteert in smalle akkers, om de paar 100 meter onderbroken door weteringen. In 1936 begint de Amsterdamsche Ballast Maatschappij in de Spiegelpoldermet zandzuigen. Het bedrijf is tot eind 1979 actief. De ontstane plas, De Spiegelplas, is nu voor recreatieve doeleinden in gebruik. Route: Je slaat rechtsaf de Reeweg op en fietst tot aan Lamme Textielbeheer. Hier zie je het beeldje:
• De Bleeker (brons, 2002, Fred Tuijnman), Reeweg 18: Dit beeld is gemaakt door Fred Tuijnman en laat zien hoe een bleker te werk gaat; met een hoos schept hij water over het witte wasgoed dat op een grasveld ligt, het bleekveld. De combinatie van gras en zonneschijn zorgt voor het bleken van het witte wasgoed; eventuele nog aanwezige vlekken verdwijnen als sneeuw voor de zon.
• Nederhorst de Berg, de badplaats voor je was: De wasindustrie ontstaat in Nederhorst den Berg vanwege de zachtheid en zuiver­heid van het Vechtwater. In 1850 verdienen al enkele gezinnen het hoofd­inkomen met wassen en bleken. Veel heeft men niet nodig, met een schuur, een stookplaats, wat kuipen, een stamp­blok en goede zeep kom je al een heel eind. De allereerste klanten zijn waarschijnlijk de buitenplaatsen aan de Vecht, later meer vanuit de stad. De was gaat per boot van en naar de stad Amsterdam. Eind 19e eeuw neemt het aantal wasserijen en blekerijen rap toe en worden bedrijven professioneler. Rond 1900 komen er meer wasserijen en in 1912 telt het dorp 21 wasserijen. Na 1960 loopt het aantal langzaam terug. Momenteel is alleen Lamme Textielbeheer nog actief. Route: Je fietst de Reeweg af. Rechts zie je de Dammerweg, niet alleen gelegen aan de voormalige Reevaart, maar ook aan de Spiegelplas. Hier bevinden zich midden en eind  19e eeuw enkele hoepelbuigerijen, in de 20e eeuw een flink aantal wasserijen. Route: Aan het eind van de Reeweg steek je rechts over en dan meteen sla je linksaf naar het laatste stuk van de Dammerweg die overgaat in de Spiegelweg. Je fietst rechtdoor de Spiegelweg af tot aan de Zanderijsluis. Deze ga je over en gelijk rechts volg je het Googpad langs de Spiegelpolder.
• De Goog, Googpad: Links zie je bij een bruggetje een idyllisch huis. Hier heeft tot zijn dood de beeldhouwer, fotograaf, cineast en schrijver Evert Boeve (1927-­2018) gewoond van het boek De Googelaar. Route: Je fietst circa 20 minuten zonder stoppunten het pad langs de Spiegelplas helemaal af (niet het bruggetje over maar rechtdoor) en gaat dan linksaf de Randweg op. Bij de splitsing ga je linksaf de Meerlaan op en volg je daarna de Randweg tot de splitsing met de Middenweg. Als je deze rechtdoor oversteekt, zie je aan je linkerhand het Vliegtuigmonument.
• Wellington Monument, Middenweg 16: Stalen silhouet van een Canadese bommenwerper, gemaakt in 2019 door de Nederhorst den Bergse staalkunstenaar Joost Zwagerman. In de nacht van 14 mei 1943 schiet een Duitse nachtjager een Canadese bommenwerper in brand, tijdens de terugtocht van een succesvolle aanval op Bochum in het Ruhrgebied. Het toestel stort neer bij het boezemkanaal van de Horstermeerpolder. De vijf bemanningsleden, vier Canadezen en één Engelsman, komen daarbij om het leven. Dit monument is een eerbetoon aan de heldenmoed van de bemanning van deze Wellington HE697 en is op 13 september 2019 onthuld. Links heb je zicht op de Horstermeer.
• Horsterpolder: Achter het monument ligt de Horstermeerpolder die in 1882 is drooggelegd en in exploitatie gebracht door de maatschappij van H.C. van der Houven van Oordt. Eerdere pogingen, zoals begin 17e eeuw, mislukken, maar dankzij de uitvinding van de stoommachine lukt het nu om het kwelwater onder controle te houden. De bemalings­kosten zijn hoog, maar de polder blijft al 142 jaar droog. In 1902 zet Frederik van Eeden hier de tuinbouw op door het stichten van de kolonie Nieuw Harmonie, een dependance van Walden in Bussum. De tuinders die eraan meedoen, komen voor het grootste gedeelte uit de Noord­westhoek van Friesland en West-Friesland. De boel loopt rond 1909 al spaak, maar de basis voor de tuinbouw is wel gelegd. Alle deelnemers kopen een stuk grond om voor zichzelf te beginnen. De groenteteelt groeit snel, zodat men zich hard maakt voor het stichten van een coöperatieve veiling, in 1910, aan de Berensteinseweg in Hilversum. De Horstermeer ontwikkelt zich langzaam tot De groentetuin van het Gooi. Het duurt jaren voordat er een verbinding tussen de dorpelingen en de nieuwkomers tot stand komt. Veel van de nieuwkomers kerken niet, maar geloven oprecht in andere idealen. Zij hangen het socialisme, anarchisme of communisme aan en strijden voor een betere wereld. In 1980 zijn er nog bijna 27 van de oorspronkelijke 80 tuinderijen in bedrijf, waarvan de meesten zich richten op de bloemen­kweek. Vandaag de dag herinnert slechts één bloemen­kwekerij aan dit verleden. Op agrarisch gebied blijven slechts twee boerderijen actief. Route: Je rijdt het fietspad langs de Randweg af. Voor de sluis Het Hemeltje sla je rechtsaf de Vreelandseweg op.
• De Nes: Links aan de andere kant van de Vecht zie je De Nes, daar lag vroeger buiten­plaats De Nes. Het is uitgezogen door de Ballast. Het diende als proefproject voor de zandwinning. Route: Je fietst de Vreelandseweg helemaal af en gaat dan naar links de Overmeerseweg op.Je fietst dan weer over de Slotlaan naar het begin van de route, het Willie Das Plein.