Podcastserie Gooise Grensverleggers

Tegenwoordig staat het Gooi bij veel mensen bekend vanwege de rijkdom, glitter en glamour, maar dat was vroeger wel anders. Maar weinig mensen kennen de geschiedenis van het Gooi. Ga op ontdekkingstocht terug in de tijd met de podcastserie 'Gooise Grensverleggers', en leer over de Gooise grensverleggers die op eigen wijze een bijzondere stempel op het Gooi gedrukt hebben.

Eind negentiende eeuw, tot circa 1880 was het Gooi nog boerenland. Gelegen onder de rook van de grote stad was het een omgeving van arme, hardwerkende agrariërs die in kleine huisjes woonden. Tot de industrialisatie op gang kwam en het gebied - met de komst van de Gooise stoomtram - vanaf 1880 bereikbaar werd vanuit de grote stad en een geweldige verandering onderging. 

Maar weinig mensen kennen de geschiedenis van het Gooi. Duik in de bijzondere verhalen over grensverleggende mensen die niets te maken hebben met de huidige rijkdom, maar die op hun manier een bijzondere stempel op het Gooi gedrukt hebben. Wereldverbeteraars, schrijvers, kunstenaars en uitvinders verlegden met hun ideeën de grenzen van het maatschappelijk leven. Sommige met blijvende impact, andere innovaties stierven een stille dood. 

Van Jan Hamdorff tot Jan Amos Comenius, van Piet Mondriaan tot Casparus van Houten. Ga mee op ontdekkingstocht met Caspar Stalenhoef door het Gooi en ontdek bijzondere mensen die de wereld en het Gooi blijvend hebben veranderd.

Toen Laren en Blaricum nog boerendorpen waren, vonden kunstenaars er een inspirerende en goedkope omgeving om in te werken. Piet Mondriaan verbeef daar van 1914 tot 1919, en beleefde er een doorbraak in zijn manier van schilderen, in ateliers die vaak niet meer voorstelden dan een eenvoudige schuur. In deze aflevering spreekt Caspar Stalenhoef met Mariëtte Heyning (Dooyewaard Stichting Blaricum) en Jan Rudolph de Lorm (Singer Laren).

In Naarden, in een kleine kapel, ligt al meer dan 350 jaar een Tsjechische onderwijshervormer begraven. Jaarlijks komen er een paar duizend Tsjechen naar de Gooise vestingstad om het graf te bezoeken. Jan Amos Comenius hervormde in de zeventiende eeuw het onderwijs in vele Europese landen.  Beluister de aflevering en ontdek waarom hij uiteindelijk naar Nederland kwam en werd begraven in Naarden. Caspar Stalenhoef spreekt met John Exalto van het Comenius Museum in Naarden.

Toen de 18-jarige Jan Hamdorff de herberg van zijn overleden vader erfde, was hij nog een Larense boerenjongen. Toen hij zelf in 1931 overleed, had hij zich ontwikkeld tot een hotelbaas en cultureel ondernemer die overal mogelijkheden zag. Tot ver na zijn dood hebben zijn initiatieven Laren op de kaart gezet als kunstenaarsdorp. Caspar Stalenhoef spreekt met conservator Anne van Lienden (Singer Laren).

Jonkheer Henri van Sypesteyn verzamelde alles over zijn rijke familiegeschiedenis en de geschiedenis van Nederland. Om die verzameling tentoon te stellen bouwde hij vanaf 1912 in Loosdrecht een kasteel, op de plek van het middeleeuwse stamslot van zijn familie, althans... dat dácht hij. Caspar Stalenhoef bezoekt Kasteel-Museum Sypesteyn in Loosdrecht, waar hij wordt rondgeleid door conservator Rik van Wegen. 

In Weesp maakten vader, zoon en kleinzoon Van Houten van hun chocolade een wereldmerk. Aan de basis van dat succes lag een baanbrekende uitvinding, die nog altijd op verpakkingen van cacaopoeder is terug te vinden: ‘Dutch Process’. In Museum Weesp spreekt Caspar Stalenhoef met conservator Lisette Zijp.

De zesde aflevering van Gooise Grensverleggers gaat over misschien wel de belangrijkste vrouwen uit de televisiegeschiedenis: Mies Bouwman, Sonja Barend en Linda de Mol. Presentator Laura Grijns gaat in gesprek met Eppo van Nispen tot Sevenaer, directeur van het Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid, en met Stef van Breugel, directeur van Museum Hilversum.

Vanaf 1915 is architect Willem Marinus Dudok verantwoordelijk voor de stadsuitbreidingen van Hilversum. Door de industrialisatie dreigt een ongebreidelde groei, waaraan Dudok paal en perk wil stellen. Met militaire precisie zorgt hij voor een balans tussen klein en groot; tussen mens, natuur en bebouwing. Die visie is het krachtigst tot uiting gekomen in het Hilversumse Raadhuis: een ‘Gesamtkunstwerk’ en icoon van moderne architectuur. In het Raadhuis spreekt Caspar Stalenhoef met architectuurexperts Irmgard van Koningsbruggen en Joke Reichardt.

Rond 1900 ontstaan er in het Gooi idealistische gemeenschappen of kolonies, bevolkt door wereldverbeteraars die de grote steden ontvluchten en het allemaal anders – en vooral zélf – willen doen. Hoogleraar Jacob van Rees, arts en schrijver Frederik van Eeden en schrijver Nescio beginnen allemaal hun eigen leefgemeenschappen, waarin het idealisme al vlug met de realiteit geconfronteerd werd. Caspar Stalenhoef gaat daarover in gesprek met Diana Kostman en Maurits Verhoeff.

Rond 1910 zijn er in Nederland drie bevriende kunstenaars die bovenop de allerlaatste ontwikkelingen in de moderne kunst zitten: Leo Gestel, Piet Mondriaan en Jan Sluijters. Vooral Sluijters lukt het om zich al die wisselende stijlen eigen te maken. Tussen 1909 en 1911 woont hij in Laren en maakt hij zijn meest baanbrekende werk. In museum Singer Laren spreekt Caspar Stalenhoef met conservator Roby Boes over de omvangrijke Sluijters-collectie.

In 2015 opende Koningin Máxima het Papageno Huis in Laren, dat is opgericht voor jongeren met autisme. Dat huis is een project van de Stichting Papageno, die in 1997 is opgericht door Aaltje van Zweden-van Buuren en haar man Jaap van Zweden. Voor een volle zaal met publiek spreekt Jan Rudolph de Lorm (directeur Singer Laren) met Aaltje over haar ervaringen als moeder van een autistische zoon, die ertoe geleid hebben om ook hulp te organiseren voor ándere ouders met autistische kinderen.